Entre compadres (poema de Higinio F. de la Vega)

Escena d'autualidá

—Oí, Perucho, haiche ben tempo
Non falei, ai ho, contigo,
—Fai xa tempo, tío Farruco;
Pro que quer, anda un curtido
Co traballo e
                     —Ben t'entendo,
Eso pasa á todos fillo:
Sementar n-o invern'o pan,
Comendo a presa e pouquiño,
Botar n-a térra mais tarde
As pataquiñas y o millo;
E despois mirar pr'o ceo
Pra ver si ven o pedrisco
A deixarnos c'o traballo
Feito, si; pro ben perdido,
E cand'o vrau ó fin ven
Coller a presa o fouciño
Y-a sudar segand'o pan
Est'hech'o noso distino...
—E gráceas, s'ò fin y-ò cabo
Vai un comendo e vistindo.
—Non, pois si che me descuido
Nín eso che queda en limpo.
—O certo é que sobre nós
Mallan como sobre trigo
Eses lambós qu'en Madril
Parten con tanto partido
'A Nación, namentras qu'eles
Medran e póñense ricos;
¿Quén lles paga, quén, os coches?
¿Quén os luxosos vistídos?
¿Quén lles dá diñeiro á presas?
Pra gastar logo n-os viceos,
Pr'a fumar puros d'a peso,
Pra sosier bailes e circos?
¡Ai amigo tío Farruco,
Fai catorce anos cumpridos
Pr'o dazaseis d'este mes
(Teño, abofellas, ben fixo,)
Que deixei aquela Corte
Onde set'anos sirvindo
Estiven c'unhos siñores,
D'ises d'a cras de polítecos,
¡E si ila for'a contar
O qu'aprendín n-aquel sito...!
Si tivéramos vergonza
A Madril todos iriamos;
Mais non a siryir com'eu
Fíxen, como levo dito,
Sinon á pegrarlle pronto
Lume a aquel pobo maldito,
N-o qu'a dísgrácea se labra
De nós e d'os'nosos fillos.
—Déixasme'parbo, Perucho,
C'o que estou agora ouvindo.
—Pois ell'a verdá, qu'as cousas
Naid'as ve como viciño.
—De modo que cando venen
Por todos eses camiños
Axentes eleulorás
Os nosos votos pidindo
Pra D. Xan, pra D. Antón,
Pra Pelay'ou Perico,
E nos din han de baixarnos
As pagas qu'hoxe sofrimos...
—Todo ll'é unha pura bulra,
Todo ll'é falar sin tino.
Vánselle logo á Madril
Y-acordarse d'o distrito
¡Vaiche boa!, o qu'eles queren
Sonlle caríos e distinos,
Vivir contentos e legres,
Gastar luxosos vistidos
E cubrir log'o expidiente
Botando dous descursiños
N-os que con moitas palabras,
(Tan doces com'os zucrillos
Y-os carambelos que gastan
E qu'importan un bon pico
Qu'alargo log'o país,
Qu'é sempr'o que paga os vidros).
Din qu'é perciso salvar
O país d'o catrcrismo
Que se bota enriba, porque
O Goberno, está durmindo;
Qu'é necesario facer
O maís grande sacrificio
Pol-os labreg... y en fin
Todo cant'o que léu de fixo
E logo ¡crsr'o! periódico
Traino moi imprentadiño
Y-aquí lés'é tod'o mundo
Dase por moi ben sirvido,
¡Ai burro labrego, así
Fan o que queren contigo!
—Home, pois eu moitas veces
N-a casa de D. Narciso,
O fillo d'o secretáreo,
Que pasa por moi sabido,
Ouvin ler n-algús díáreos
Uns discursos moi bunitos,
Pronunceados n'o Congreso
N'o Senado y-outros sitos,
¡Coidado se tales homes
Estudiados son, e listos!
E dicen unhas verdades
Qu'a calquera deixan bizco
¡E qu'atofados! s'as teñen
Tesas c'o Siñor Menistro!
—Poís mire, tod'o que leu
Elle xarabe de pico.
Ameázanse mil veces,
Din van rompers'o bautismo,
Chámanse calamidades
Y-outras cousas que non digo,
E logo sanlle d'alí
En conversa moi xuntiños
E s'a mau ben, van comer
N-unha mesa mesma, eu vinos,
Non direi uuha vez soila
Mais de vinte ou vint'e cinco.
S'e caso un par de caciques
Sonll'os que lle fan o pisto,
Y-ós demáis soilo nos toca,
Ver como se quedan rindo.
—¿E logo?... ¡miren o deño!
Pois aquí veñen moi finos
¿Como va, Siñor Anlonio?
Que me coenta D. Francisco?
Y la familia, está boena?
¿Y que s'hacen eses chicos?
E logo apértanll'a mau,
Danlle s'escaso un pitillo,
Fan pormesas de baixar
A pouca cousa o susidio,
E, craro, o probe labrego
Que se ve tan atendido
Dá logo canto lle piden
—Pois cante dá perde, amigo
—Ben-o sei, ben, por disgrácea
Despois que pas'o piligro
Xa pod'ir un á pidiriles
Un favor á tales tipos,
Que fortuna é non lle dían
C'a portada n-os fuciños
— E gráceas, si non-o envolven
Por eso en papel d'ofíceo
— Pois que me veñan agora
A pidír o voto; tiro
Pol-a ventana o que sexa.
—Non tanto, Siñor Francisco,
— Non, pois xa me teñen farto
Tantos bribós, tantos pillos
Como comércean c'o pobo
Chamándose seus amigos.
¿Pra que quero ises direitos
Si me fan andar torcido
Pidindo ¡vállame Dios!
O pan meu y-o d'os meus fillos?
Que nos deixen respirar,
E si dreitos non pidimos,
Si non-os quero ¿pra que
M'os han meter n-o bolsillo?
¡Ah lambós, quén vos largara
N-a cachola duus tiriños!
Dáinos pan, xa que queredes
Chamarvos d'o pobo amigos...
—Héme noite xa, compadre
Adiós, pois, hastr'o domingo,
—Adiós, ho, hoxe negar
Non poido que fun políteco,
E que tratamos, afellas,
Custiós moi graves con tino

Pol-os compadres,
Pepe d'as Festas

Publicado en el número 58 de A Monteira, el 08/11/1890.